Social media, de dunne scheidslijn tussen vloek en zegen
De Dag van de Kwaliteit die in november 2020 zou plaatsvinden, kon niet doorgaan vanwege de coronapandemie en onderging een gedaanteverandering: geen ontmoetingsdag om fysiek te bezoeken, maar thuis op je eigen apparaat een stream bekijken. Het Uur van de Kwaliteit werd een online programma, waarin De Kentering het thema “Online, vloek of zegen?” aankaartte. Online wil hier zeggen actief op social media. Sites en apps als Facebook, YouTube, Instagram, WhatsApp en LinkedIn. Dankzij deze media kun je foto’s, filmpjes, gedichten en verhalen en meer delen met vrienden en bekenden over de hele wereld.
Wat is de impact van actief zijn op social media, als je psychisch kwetsbaar bent? Presentatrice Linda Kersjes trapt zelf het thema af met haar eigen ervaringen. Voor haar waren social media een vloek vanwege een haataccount en nare, manipulatieve mensen, maar een zegen dankzij onder meer leuke dansvideo’s die ze maakte.
Aangrijpend is het verhaal van schrijfster Geertje Paaij over haar psychosegevoelige dochter. Die raakte in een benarde situatie toen ze tijdens een opname online zeer intieme foto’s had gedeeld. “Via Facebook werd ze weggelokt uit de instelling en kwam ze in contact met een pooier die haar zelfs een pistool tegen het hoofd zette. Ze is weggekomen door uit een raam te springen.” Paaij pleit er vanwege deze kwetsbaarheid dan ook voor dat er standaard ook aandacht komt voor social media in het behandelplan.
Digitale vormen van zorg
De achtergrond waartegen het programma zich afspeelde, was de coronacrisis, waarin thuis blijven de norm werd. Een grappige sketch laat zien hoe een stel met psychische kwetsbaarheid een hele creatieve manier heeft gevonden om toch zorg te krijgen: ze houden hun psychiater in de kelder gevangen! Maar serieus, is digitale zorg een goed alternatief voor face-to-face contact?
Philippe Delespaul is hoogleraar Innovatie in de ggz en laat zijn blik schijnen op digitale zorg en online lotgenotencontact. Hij ziet meerwaarde in zogenaamde e-communities waarin relevante informatie wordt gedeeld. E-health is volgens Delespaul niet de oplossing voor problemen: “Dat is klassieke vormen van therapie aanbieden via een computerscherm. Digitalisering is gereedschap, net als potloden, een hulpmiddel dat je gebruikt.” En niet meer dan dat.
Onderzoeker Nic Vos de Wael van MIND (de belangenorganisatie voor ggz-cliënten) signaleert positieve en negatieve ervaringen met digitale zorg in coronatijd. “Het is belangrijk om met de cliënt in gesprek te gaan over hoe je de zorg voortzet.” Digitale zorg kan een meerwaarde hebben naast fysiek contact, bijvoorbeeld als er 24 uur per dag hulp aanwezig is door middel van een chatfunctie. Als er echter alleen maar beeldbellen is, wordt dat als een verarming ervaren, zeker als er nog geen vertrouwensrelatie is opgebouwd met de hulpverlener.
Contact
Student Lars van MIND Young Studio ziet dat jongeren veel online zijn. “Op Facebook leek het steeds alsof anderen het beter hebben dan jij. Daardoor voelde ik me eenzaam.” Hij moest een drempel over en durfde zich kwetsbaar op te stellen over zijn depressiviteit in het tv-programma True Selfie van BNNVARA. Nu gaat hij liever de natuur in met de telefoon op stil dan steeds op Facebook te zitten. “Probeer voldoening te halen uit persoonlijke doelen of hobby’s in plaats van uit likes en volgers”, adviseert hij de kijkers. En als je dan toch van social media gebruik maakt, ont-volg personen waarvan je negatieve energie krijgt. “Zorg dat het je blij maakt.”
Tot slot van het programma beantwoorden vrijwilligers van De Kentering de vraag: is online nu een vloek of een zegen? Het antwoord is niet simpel het één of het ander: social media is voor de een (soms) een vloek, voor de ander (soms) een zegen. Het hangt niet alleen van de persoon af, maar ook van de situatie en hoe je ermee omgaat.